پاویــــــــــــــــــون پَــــــــــــــــــناه

مشهد | رو‌به‌روی حرم امام رضا‌(ع) | 1401

پناه:

پناه مجالی است هرچند کوتاه در هیاهوی شهر تا مخاطبانش را اندکی مشغول به درنگ کند. سفری کوتاه از برون به درون به بهانه نگاه به خویش و فرصتی برای خیال در انکسار آب و آینه.

تعریف:

موضوع پروژه طراحی پاویون(کوشک شهری) با مضمون "ضامن آهو" بود که بتواند بخشی از جریان تعاملی مردم با شهر باشد. سایت پروژه در مشهد، رو‌به‌روی حرم حضرت رضا(ع) و در میانه‌ی یک گره فعال شهری مابین فلکه آب و حرم قرار داشت که حیات روزانه و شبانه در آن به سبب حضور زائران و عابران بسیار فعال بود.

استراتژی:

تصمیم ما در برخورد با مساله به دو بخش کلی تقسیم می‌شد. اول این که پاویون می‌بایست بیان معاصری از موضوع پروژه و در نقش یک ارگانیسم زنده بخشی از فراگرد ارتباطی مردم با شهر باشد و دوم این که این مهمان تازه باید در سایتی پر ازدحام که هویتی مذهبی، تاریخی، فرهنگی و ماهیتی مفصلی (میان شهر و حرم) دارد به عنوان یک سوژه مستقل ولی متصل به ساختار مجموعه قرار بگیرد.

فرآیند طراحی:

در مواجهه با مضمون اثر ابتدا به دنبال مفهومی بودیم که هم وجهی استعاری از موضوع پروژه باشد و هم زبان مشترکی بین معنای ذهنی و فضای عینی برقرار کند تا برای مخاطبان ملموس‌تر باشد. از این رو به کلمه "پناه" رسیدیم، که به نظر می‌رسید بتواند درک مشترکی را بین مخاطبان از نسل‌های مختلف ایجاد ‌کند.

در فرآیند طراحی سعی کردیم تا در مسیر پرداخت به مفهوم پناه (ضامن آهو)، جریانی همراه با حال درونی مخاطبان را روایت کنیم. کشاکشی همیشگی بین جسمی که به زنده بودن دچار است و روحی که در این قالب نمیگنجد و به شوق زندگی کردن به پرواز در می‌آید. دوگانه‌ای آشنا که به دنبال یک قرار می‌گردد و آن اتصال به نور حق می‌باشد.

در طراحی فرم و فضا از ساختار چهارطاقی به عنوان اولین و مهمترین الگوواره کوشکی در معماری ایرانی و بازتعریف آن در قالب موضوع پاویون (کوشک شهری) استفاده کردیم. بر این اساس صفه‌ای مربعی با ابعاد 9*9 متر در نظر گرفتیم و هندسه 9 قسمتی را روی آن متصور شدیم. پس از آن با حذف توده از گوشه‌ها امکانی به نام "فضای بیرونی و فضای درونی" همزمان روی صفه ایجاد شد. سپس به پوک کردن فضای درونی پرداختیم. به این ترتیب در سبکترین حالت تنها جرزها باقی ماندند. حال پوسته‌ها را در ادبیاتی معاصر به شکلی سیال و استعاره‌ای از روح در نظر گرفتیم که در حال تلاش و تکاپو برای رسیدن به قرار است. وجه بیرونی پوسته‌ها به رنگ تیره بیانگر آلایش‌ و روزمرگی‌هایی است که روح و جان انسان را زنگار می‌بندند. وجه داخلی صفحات که در مجاورت آب {که در فرهنگ و هنر ایرانی مظهر پاکی است} از آن زنگار زدوده شده از جنس آینه ی جلا یافته و بیانی از گوهر وجودی انسان از جنس آرامش و قرار است. به تعبیر دیگر پاویون با برداشتی از ساختار اصلی حرم و ایوان طلا با زبانی معاصر درتلاش است تا شرح حال پناه آورندگان به این دیار و آلایش و پالایش بیرونی و درونی آن‌ها باشد و به این ترتیب بتواند در نقش یک مفصل پویای شهری با ساختاری نیمه شفاف و استعاری زبان مشترک لایه‌های کالبدی و فرهنگی بستر خود باشد.

در تجربه درونی، مخاطب پس از ورود و قرارگرفتن در فضای داخلی، تصاویر خود را در وجوه داخلی می‌بیند. انکسار تصاویر مخاطبین به عنوان اجزای زنده فضا در پوسته های آینه کاری شده هر آن جلوه متفاوتی به فضا می‌دهد. مخاطب با حضور در برابر آینه‌ها، در یک لحظه نه خود را میبیند و نه دیگران را، و هم خود را میبیند و هم دیگران را، آمیختگی و دیالکتیکی از همزمانی فردیت و جمعیت که اساس مکتب عرفانی شرق است. (وحدت در کثرت و به عکس که انعکاس اندیشه ها و ضمایر خود و دیگران است). تماشا و لمس آب و انعکاس نور و سایه‌ها، شنیدن صدای آب و نوایی دلنشین که در فضای پاویون پخش ‌می‌شود و دانه دادن به پرنده‌ها در بخش بیرونی پوسته ها توسط مردم، جزو تجربه های چند حسی است که یادآور نوستالژی حضور و خلوت در فضاهای خاطره‌انگیزی همچون حرم امام رضا (ع) است. این ابزارهای تعاملی ضمن ایجاد حس مشارکتی سبب سرزندگی و پویایی بیشتر فضا می‌شوند و این امر به خصوص برای بچه‌ها تجربه‌ای به یادماندنی خواهد بود و رنگ تعلق ویژه‌تری به این مکان می‌بخشد‌.

فرآیند ساخت:

به دلیل محدودیت‌های مالی، زمانی و ازدحام جمعیت در سایت پروژه تلاش کردیم تا طرح را با روشی ساده اجرا کنیم. ابتدا پوسته‌ها را به صورت پیش‌ساخته در کارگاه ساختیم و به محل پروژه منتقل کردیم. اسکلت پوسته‌ها از پروفیل فلزی قوطی 40*80 و 40*40 ساخته شد. سپس فرم منحنی نهایی از قرارگیری میلگردها روی شاسی و اجرای مش فلزی روی آن به دست آمد. پی به دلیل این که نباید ارتفاعی بیش از یک پله می‌داشت با پروفیل IPE18 اسکلت بندی شد. فضای خالی آن با شن درشت (گراول) پر شد و بعدا روی آن کفپوش پلیمری 40*40 قرار گرفت. همزمان پوسته‌ها روی پی سوار شدند و سیمانکاری و سپس آینه‌کاری روی آن‌ها انجام شد. حوض نیز به صورت ماژول پیش‌ساخته و از ترکیب GFRP و ورق فلزی CNC شده به همراه مکانیزم‌های نور و صدای تعبیه شده در آن ساخته و سپس در محل پروژه نصب شد. تاسیسات روشنایی نیز همه به صورت پرژکتور روکار در محل پروژه نصب شدند.

کاربری: عمومی

موقعیت: خیابان جمهوری، خیابان باغ سپهسالار، پلاک 9

کارفرما: شهرداری مشهد

تیم طراحی: شهاب احمدی، ایمان هدایتی، علی احمدی، نیلوفر محمدزاده

طراحی سازه: علیرضا میری طایفه فرد، سعید فتوحی

تیم اجرا: شهاب احمدی، امیر ظریف، علی احمدی

اجرا: دفتر معماری هشت 

گرافیک: استودیو هشت

عکس: استودیو دید

زیربنا : 81 متر مربع

وضعیت: اجرا شده

تاریخ: فروردین 1401