EN/FA/AR
دروازه های ورودی منطقه آزاد چابهار
چابهـــــــــــــــــــــار | 1404
بستر پروژه:
چابهار، دروازه طلایی ایران به اقیانوس هند، با تاریخچه‌ای غنی و فرهنگی متنوع، همواره نمادی از پیوند شرق و غرب، گذشته و آینده بوده است. این بندر استراتژیک در استان سیستان و بلوچستان، با موقعیت جغرافیایی منحصر به فرد خود، نه تنها به عنوان تنها بندر اقیانوسی کشور شناخته می‌شود، بلکه به عنوان دروازه‌ای برای توسعه منطقه آزاد چابهار و ارتباط با کشورهای آسیای میانه و جنوب آسیا نیز اهمیت ویژه‌ای دارد.
با توجه به ظرفیت‌های بالقوه چابهار، پرسش‌های اساسی زیر مطرح است:
پروژه وادی در تلاش است تا با ارائه راهکارهایی بومی، بتواند ضمن استفاده از ارزش‌های فرهنگی و اقلیمی موجود، نمادی برای مسیر توسعه در این منطقه باشد.
در مواجهه با مسأله طراحی دروازه ورودی، آن را نه صرفاً یک نشانه کالبدی، که آستانه‌ای میان درون و برون یافتیم؛ دوگانه‌ای از پوشش و گشودگی، از سرپناه و عبور. از همین‌رو بر آن شدیم تا با الهام از کپر به‌عنوان کهن‌الگوی معماری بومی بلوچستان، سردر را از یک حجم منفعل به فضایی سیال و مفصلی پویا بدل کنیم؛ فضایی که ورود به شهر را از «عبور» به «تجربه» ارتقا دهد.
در طراحی فرم، تلاشی معطوف به برهم‌نهشت دو لایه هویتی صورت گرفت: نخست لایه‌ای برگرفته از سیالیت امواج اقیانوس و خطوط نرم طبیعت جنوب، و دوم ساختاری مشبک و درهم‌تنیده که یادآور حصیربافی و صنایع دستی منطقه است. این دو لایه در پیوند با یکدیگر، ادبیات طراحی را به سطحی معاصر کشانده‌اند؛ تا مخاطب ضمن تجربه حضوری گذرا، در ناخودآگاه خود با زبان فرهنگ بومی ارتباط برقرار کند.
چابهار، سرزمین تلاقی دریا و کویر، همواره دروازه‌ای رو به جهان بوده است؛ نقطه‌ای که فرهنگ، تجارت و تمدن در آن به هم گره خورده‌اند و نسیم اقیانوس، بوی تاریخ کهن ایران را با خود به همراه دارد. در طراحی دروازه ورودی این شهر، ما به سراغ کهن‌ترین نماد معماری بومی آن رفته‌ایم، کپر؛ فرمی که قرن‌ها مأوای مردم این سرزمین بوده و در عین سادگی، مظهر پیوند انسان با طبیعت و اقلیم است. کپر، همانند یک دروازه، سایه و پوشش می‌آفریند، مرزی میان بیرون و درون ترسیم می‌کند و به‌عنوان نشانی از اجتماع و پیوند عمل می‌کند.
ما در این طرح، کپر را از صورت سنتی‌اش فراتر برده و به زبانی معاصر بازتعریف کرده‌ایم؛ فرمی سیال، پویا و گسترده که هم‌زمان روح سنت و بیان امروز را در خود جای داده است.
دروازه در اینجا نه تنها به عنوان یک سازه کارکردی برای کنترل و هدایت جریان ترافیک، بلکه به مثابه یک بیانیه فرهنگی عمل می‌کند.
در بدو ورود به شهر، این سازه با شکوه و شمایل‌اش، مسافر را به یاد ریشه‌های بومی چابهار می‌اندازد و هم‌زمان او را به سوی چشم‌انداز آینده هدایت می‌کند؛ چابهار سزاوار آن است که ورودی‌اش نه دیواری سنگی یا نشانی خاموش، بلکه شعری از معماری ایرانی باشد؛ شعری که بر لبان دریا زمزمه می‌شود و نوید تمدنی نو را به گوش مسافران می‌رساند. این دروازه، بیش از آن‌که یک بنا باشد، پلی است میان روح بومی و رؤیای توسعه؛ پلی که نشان می‌دهد ایران هنوز می‌تواند از دل سنت‌های خود، آینده‌ای مدرن و جهانی بیافریند.
در روند فکری پروژه به مجموعه پارامترهایی رسیدیم که بیانگر مسیر و رویکرد ما در چگونگی پاسخ به مساله است، این مولفه ها تحت عناوین پارامترهای [عملکردی، گرافیک محیطی و هویت بصری، اقلیمی، فرهنگی و تاریخی، اقتصادی و مهندسی و خلاقیت و نوآوری] به شرح زیر طبقه بندی شده اند:
عملکردی:
طراحی دروازه بر اساس نظام دسترسی سواره و پیاده، به گونه‌ای که عبور روان خودروها و امنیت مسافران هم‌زمان تأمین شود.
ایجاد سایه‌بان وسیع برای توقف موقت و کنترل ورودی‌ها، بدون ایجاد گره ترافیکی.
توجه به خدمات جانبی همچون تابلوهای اطلاع‌رسانی، نورپردازی، و نشانه‌های راهنمای شهری.
خوانایی سازه به‌عنوان یک نقطه عطف شهری که علاوه بر عملکرد، هویت ورودی را القا کند.
اقلیمی:
فرم موجی و پوسته گسترده‌ی طرح، سازگار با اقلیم گرم و مرطوب منطقه طراحی شده است.
سقف مشبک بافت‌گونه، ضمن ایجاد سایه، امکان تهویه طبیعی را فراهم می‌کند.
خطوط سیال پوسته و تخلخل آن، در برابر بادهای موسمی و گردبادی مقاومت دارد.
استفاده از مصالح مقاوم در برابر رطوبت، گرما و بارش‌های فصلی.
اقتصادی – مهندسی:
ساختار پیشنهادی بر اساس مدول‌های تکرارشونده طراحی شده تا هزینه‌ی اجرا و نگهداری کاهش یابد.
طراحی سازه با استفاده از مصالح سبک و صنعتی (ترکیب فولاد و سازه‌های پیش‌ساخته) برای سهولت اجرا.
سیستم مدولار امکان توسعه‌پذیری و تعمیرات سریع در آینده را می‌دهد.
گرافیک محیطی – هویت بصری:
شبکه‌ی پوسته الهام از حصیربافی بومی است که به صورت الگوی بصری تکرارشونده در ذهن مخاطب ثبت می‌شود.
هم‌نشینی فرم سیال با مصالح بتنی و پوشش مقاوم، نگاه آینده نگر و معاصر پروژه را تقویت می‌کند.
ترکیب نورپردازی شبانه با ساختار مشبک، جلوه‌ای پویا و شاخص به ورودی شهر می‌بخشد.
دروازه به‌عنوان یک المان شاخص شهری، قابلیت تبدیل شدن به نشانه بصری پایدار برای چابهار را دارد.
فرهنگی تاریخی:
ارجاع به کپر بلوچ به‌عنوان کهن‌الگو، پیوندی میان معماری بومی و طراحی معاصر ایجاد می‌کند.
بازتاب صنایع دستی و الگوهای حصیری در سازه، هویت فرهنگی و بومی منطقه را برجسته می‌کند.
توجه به زبان معماری ایرانی از طریق پیمون‌مندی و تکرار الگوواره‌ها.
دروازه نه تنها کارکردی شهری، بلکه نقشی نمادین در بازنمایی فرهنگ منطقه دارد.
خلاقیت – نوآوری:
تبدیل یک الگوی بومی (کپر) به سازه‌ای شاخص و معاصر، خلاقیتی است که هم به گذشته وفادار است و هم آینده‌نگر.
استفاده از المان‌های طبیعت (موج، باد، حصیر) در قالب معماری پاسخگو و معاصر.
طراحی مدولار و منعطف، طرح را آماده‌ی توسعه و تغییرات آینده می‌سازد.
زبان پروژه بر پایه معماری معاصر ایران شکل گرفته اما با بهره‌گیری از تکنولوژی ساخت نوین، بیان جهانی پیدا کرده است.
کارفرما: سازمان منطقه آزاد چابهار
معماران مسئول: شهاب احمدی، ایمان هدایتی
مدیر تیم طراحی: مهسا درچه ای
تیم طراحی: علی احمدی، مهسا درچه ای، مونا اسدی، فرناز آگاهی
گرافیک و ارائه: مونا اسدی، فرناز آگاهی، مهسا درچه ای
زیر بنا: 31.000 متر مربع
